Rondo Cichociemnych w Końskich - Fundacja im. Cichociemnych Spadochroniarzy Armii Krajowej opublikowała w lutym 2014 roku zestawienie pod nazwą CICHOCIEMNI ŻOŁNIERZE WYKLĘCI, dodając w nawiasie dopisek – lista niepełna. Znalazło się na niej ponad 70 nazwisk skoczków spadochronowych, zrzucanych do Kraju w latach 1941 – 1944, którzy działali w imię wolnej Polski po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie. Tak się składa, że w tym roku (dokładnie 16 lutego) minęła 80. rocznica przeprowadzenia operacji powietrznej pod kryptonimem Adolphus, związanej z lądowaniem pierwszych skoczków z Anglii. Przez kolejne lata okupacji przybyło ich ponad 300. Dla wielu cichociemnych walka z wrogiem nie skończyła się w 1945 roku. Warto przypomnieć ten fakt w kontekście Narodowego Dnia Żołnierzy Wyklętych.
Trzeba wiedzieć, że w latach 1944–1946, zaraz po wkroczeniu Armii Czerwonej na ziemie polskie, intensywną działalność rozpoczął Ludowy Komisariat Spraw Wewnętrznych ZSRR – NKWD. Oficerowie sowieccy dokonywali aresztowań polskich obywateli, głównie podejrzanych o przynależność do AK, szczególnie poszukiwali cichociemnych, traktowanych jako agentów brytyjskich. W wyniku działań NKWD, aż 122. cichociemnych zostało aresztowanych. Z tej liczby 8. straciło życie podczas przesłuchań lub z wyroków sowieckiego sądu. Do łagrów w głąb Rosji zostało zesłanych 83. skoczków, skąd wielu mogło wrócić do Polski dopiero w 1956 r. Pozostałych, po ciężkich przesłuchaniach, przekazywano polskim sądom wojskowym.
W tak zwanej Polsce Ludowej Urzędy Bezpieczeństwa (UB) represjonowały wspólnie z NKWD oraz samodzielnie głównie żołnierzy AK, aresztując ich oraz często nieludzko przesłuchując. Po uzyskaniu zadowalających zeznań, sprawę kierowano do Wojskowego Sądu Rejonowego (WSR). Sądy te rozpatrywały sprawy karne nie tylko przeciwko żołnierzom, ale także przeciw osobom cywilnym oskarżonym o tzw. „zbrodnie stanu”, prawdziwym lub wyimaginowanym przeciwnikom systemu komunistycznego. Oskarżonym wymierzano kary wieloletniego więzienia lub karę śmierci, czasem zamienianą – na mocy ułaskawienia Bolesława Bieruta na karę więzienia.
W te wyżej opisane tryby reżimu dostało się w wyniku aresztowanie przez UB aż 103 cichociemnych. Okrutnym torturom podczas przesłuchań zostało poddanych piętnastu z nich. Tylko pięciu przeżyło to maltretowanie ubeckich siepaczy. Wyrok śmierci usłyszało 20 bohaterskich spadochroniarzy, tylko części zamieniono taką karę na wieloletnie więzienie. Dwaj zostali skazani na dożywotnie pozbawienie wolności, a 22. otrzymało wyroki wieloletniego więzienia. Inwigilacja i szykanowanie tej żołnierskiej elity trwała praktycznie aż do 1989 roku.
To właśnie z powodu zagrożenia i represji aż 59 cichociemnych uciekło za granicę (nie wszystkim się to powiodło), dołączając do przebywających tamże 32 skoczków, którzy pozostali na emigracji po wyzwoleniu obozów w Niemczech. Wielu wróciło do Polski po 1990 r., albo już pośmiertnie na swoje życzenie, aby spocząć w polskiej ziemi. Sądy Okręgów Wojskowych po 1991, na wniosek zainteresowanych, a częściej na wniosek ich rodzin uznawały wyroki WSR z lat 1944 – 1970 za nieważne, gdyż były wydane wobec osób działających na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego.
Oto krótkie przykłady losów cichociemnych, którzy z założenia już od samego początku stawali się wyklętymi żołnierzami – agentami brytyjskim. Przedstawiamy jedynie wizerunki tych opisanych w publikacji wydanej w 2018 roku nakładem Biblioteki im. Cezarego Chlebowskiego w Końskich pod tytułem TROPEM CICHOCIEMNYCH NA ZIEMI KONECKIEJ – KURIER JAN CIAŚ „KULA”. Dodajmy, że tytułowy bohater uniknął szykan. Po wojnie nie ujawnił swoich dokonań i miał to szczęście, że wiedza na ten temat nie była znana bezpiece.
Poniższe zestawienie ułożone według kolejności skoku do Polski:
1. mjr Stanisław Krzymowski Kostka (1899-1969), więziony przez NKWD i UB, na emigracji - Kanada,
2. rtm. Józef Zabielski Żbik (1902-1981), po wojnie pozostał w Wielkiej Brytanii,
3. bomb. Czesław Raczkowski Orkan – kurier (1917-1994), na emigracji w Anglii, potem w USA,
4. mjr dypl. Maciej Kalenkiewicz Kotwicz (1906-1944), poległ w walce z NKWD 21 sierpnia 1944,
5. kpt. Zygmunt Milewicz Róg (1896-1985), na emigracji w Wielkiej Brytanii,
6. por. Franciszek Pukacki Gzyms (1916-1980), więziony przez NKWD w ZSRR do 1948, w kraju,
7. por. Jan Jokiel Ligota (1906-1996), pozostał w kraju, szykanowany,
8. por. Franciszek Rybka Kula (1918-1986), na emigracji w Wielkiej Brytanii,
9. por. Leonard Zub-Zdanowicz Dor (1912-1982), na emigracji, od 1952 w USA,
10. por. Eugeniusz Kaszyński Nurt (1909-1976), na emigracji w Anglii,
11. por. Tadeusz Gaworski Lawa (1916-1963), aresztowany przez UB, wyemigrował do Anglii,
12. płk Roman Rudkowski Rudy – (1898-1954) więziony w UB, wyemigrował do Anglii,
13. kpt. Marian Mostowiec Lis (1913-1979), areszt NKWD do 1948, więziony 1950-51,
14. por. Stanisław Olszewski Bar (1912-1994), w sowieckich łagrach do 1956,
15. ppor. Tadeusz Samotus Lis 2 - kurier ( 1916-????), uciekł do Wielkiej Brytanii,
16. ppor. Adolf Pilch Góra (1914-2000), na emigracji w Anglii,
17. mjr Franciszek Koprowski Dąb (1895-1967), aresztowany przez NKWD, w Polsce od 1948,
18. ppor. Józef Lipiński Lawina (1921-2004), zwerbowany przez UB w 1950,
19. ppor. Janusz Messing Bekas (1917-2010), w Wielkiej Brytanii, Gujanie, Santa Lucia,
20. ppor. Fryderyk Serafiński Drabina (1911-2006), areszt. przez UB, na emigracji w Anglii do 1993,
21. ppor. Bernard Wiechuła Maruda (1920-2000), na emigracji w Anglii, wyjechał w 1952 do Kanady,
22. ppor. Marian Pokładecki Zoli (1910-1993), prześladowany przez UB,
23. kpt. dypl. Bolesław Jackiewicz Łabędź (1914-1982), więziony 1945-47,
24. ppor. Edward Kiwer Biegaj (1919-1987), areszt NKWD, więziony na zamku w Kielcach,
25. ppor. Ludwik Wiechuła Jeleń (1920-1987), uwolniony z UB przez Szarego, od 1954 w Kanadzie,
26. ppor. Adam Benrad Drukarz (1919-1987), szykanowany, uciekł na statku do Szwecji, na emigracji w Wlk. Brytanii od 1947,
27. rtm. Andrzej Czaykowski Garda (1912-1953),wrócił z Anglii 1949,aresztowany przez UB. Po śledztwie skazany i stracony,
28. ppor. Tadeusz Nowobilski Dzwon (1919-1989), w łagrach ZSRR, wrócił 1947, szykanowany,
29. kpt. Leopold Skwierczyński Aktor (1905-1959), areszt NKWD, uciekł do Anglii, w kraju od 1957,
30. ppłk dypl. Adam Szydłowski Poleszuk (1900-1960), areszt NKWD, wrócił 1947, szykanowany,
31. ppor. Stanisław Niedbał-Mostwin Bask - kurier (1916-2011),od 1945 w Wielkiej Brytanii, potem w USA,
32. gen. bryg. Leopold Okulicki Kobra 2 (1898-1946), ofiara procesu „16”, zmarł w sowieckim więzieniu w Moskwie,
33. ppor. Marian Leśkiewicz Wygoda (1923-1992), aresztowany i szykanowany,
34. płk Przemysław Nakoniecznikoff-Klukowski Kruk 2 (1896-1957), areszt NKWD, w ZSRR do 1955,
35. ppor. Zenon Sikorski Pożar (1915-1981), wieziony 1945-49, inwigilowany i szykanowany,
36. por. Tadeusz Sokół Bug 2 (1914-1980), po ujawnieniu areszt UB i więziony 1945-47,
37. mjr Aleksander Stpiczyński Klara (1898-1987) od 1945 w Anglii, 1949- 74 w Ekwadorze, potem w kraju,
38. plut. Kazimierz Śliwa Strażak 2 (1925-2015), aresztowany przez UB, więziony do 1948, prześladowany.